δδιρθεψιδ ωμ αψζιμ ξϊηιμδ αδβιψϊν ωμ δΰιπγιΰπιν δψΰωεπιν μτπι λ-8,000 ωπδ μωθη ωαε ξφειδ λιεν ξγιπϊ αψζιμ δξεγψπιϊ. ςγ δξΰδ δ-15 ΰελμρδ αψζιμ αωαθι πεεγιν μξηφδ ωλμλμϊν δϊαρρδ ςμ φιγ, γιβ, μιχεθ ξζεο εηχμΰεϊ τψιξιθιαιϊ.
αψζιμ δϊβμϊδ μΰιψετΰιν μψΰωεπδ ςμ ιγι ξβμδ δΰψφεϊ δτεψθεβμι τγψε χαψμ (ΰσ λι ιω δηεμχιν ςμ χαιςδ ζε, εξφαιςιν ςμ ΰηψιν ωβιμε ΰεϊδ μγςϊν μτπιε), εξΰζ πωμθδ ςμ ιγι τεψθεβμ εδιιϊδ μξεωαδ τεψθεβμιϊ.
μΰηψ ψας ξΰδ ωμ αιχεψιν ξζγξπιν αμαγ, βαψδ δδϊςπιιπεϊ δτεψθεβζιϊ ααψζιμ εα-1534 ηεμχδ αψζιμ μ-15 χτιθπιεϊ απιδεμν ωμ ΰφιμιν ΰωψ διε ΰξεψιν μτϊη ΰεϊο. ΰσ ςμ τι ωψχ ωϊιιν ξδχτιθπιεϊ ςαψε ϊδμιλι τιϊεη, δεχξδ αωπϊ 1549 πχεγϊ ξξωμ τεψθεβζιϊ ξψλζιϊ ααψζιμ, αςιψ ρμαγεψ. δξϊιιωαιν δτεψθεβμιν δϊξχγε αϊηιμδ αβιγεμ χπδ ρελψ αχψαϊ ηετι διαωϊ. δν δαιΰε ξιμιεπι ςαγιν ΰτψιχΰιιν μςαεγεϊ ΰμε, εςμ λο ψαιν ξϊεωαι δξγιπδ δν ξξεφΰ ΰτψιχΰι ΰε απι ϊςψεαϊ. αξΰδ δ-17 εαξΰδ δ-18 πϊβμε ξψαφι ζδα ειδμεξιν αγψεν αψζιμ εαξςψαδ. βμ ξητωι ζδα ξτεψθεβμ δψηια ΰϊ δΰζεψ δξιεωα εΰϊ βαεμεϊ δξγιπδ ςμ ηωαεο ωθηι δρτψγιν.
λΰωψ πλαωδ τεψθεβμ αιγι πτεμιΰεο αωπϊ 1807, πξμθδ ξωτηϊ δξμελδ μαψζιμ, δλψιζδ ςμ ψιε γδ-ζ'πιψε λαιψϊ τεψθεβμ, επϊπδ μαψζιμ ξςξγ ωεεδ μζδ ωμ τεψθεβμ. αωπϊ 1821 ηζψδ ξωτηϊ δξμελδ μτεψθεβμ, εδξςξγ δξιεηγ ωμ αψζιμ αεθμ. ιεψω δςφψ τγψε ωπωΰψ ααψζιμ ϊξκ αξηΰδ δαψζιμΰιϊ, εα-7 αρτθξαψ 1822 δλψιζ ςμ ςφξΰεϊ αψζιμ αΰιψες ωπεγς μιξιν λζςχϊ ΰιτιψπβδ. ςφξΰεϊδ ωμ αψζιμ δελψδ αιγι τεψθεβμ ψχ α-29 αΰεβερθ 1825. τγψε δψΰωεο, αο μξωτηϊ δξμελδ δτεψθεβμιϊ ωπξμθδ μαψζιμ, ξιπδ ςφξε μχιρψ α-12 αΰεχθεαψ 1822, εδδλϊψδ δϊχιιξδ α-1 αγφξαψ, ελςαεψ ωμεω ωπιν - αωπϊ 1825 δλιψδ τεψθεβμ ψωξιϊ αξγιπδ δηγωδ.
τγψε δψΰωεο πΰμυ μηζεψ μτεψθεβμ εμεεϊψ ςμ δωμθεο αωπϊ 1831 αμηυ δςν εδτψμξπθ ωξηε λπβγ ωμθεπε, εαξχεξε δεξμκ απε, τγψε δωπι, λωδιδ αο ηξω αμαγ. λςαεψ ςωψ ωπιν, αωπϊ 1841, λωδβις μαβψεϊ ξρτχϊ, δελϊψ ψωξιϊ λχιρψ αψζιμ.
τγψε δωπι δαιΰ ΰϊ αψζιμ μδιωβιν λμλμιιν ξψωιξιν αιεϊψ αξδμκ ϊχετϊ ωμθεπε (1840-1889), ωπεγςδ αλιπει "δΰιξτψιδ δαψζιμΰιϊ", ΰσ ςμ τι ωαϊχετδ ζε πμηξδ δξγιπδ ςμ βαεμεϊιδ ςν ωλπιδ ξγψεν εξξςψα. δεΰ αιφς ςαεγεϊ ϊωϊιϊ εδϊχιο ξριμεϊ ψλαϊ, τιϊη ΰϊ δηχμΰεϊ αλμμ εΰϊ βιγεμ δχτδ ατψθ, ελο πιφεμ δξωΰαιο αιςψ δΰξζεπΰρ.
αωπϊ 1888 αΰ ςμ ριεξε ϊδμικ ΰψεκ ωμ αιθεμ δςαγεϊ ααψζιμ, λΰωψ ηεχ δζδα ωιηψψ ρετιϊ ΰϊ δςαγιν δΰτψιχπιιν ξξωθψ δςαγεϊ. φςγ ζδ δαιΰ μξϊηιν ψαιν ςν αςμι δξθςιν εδωψψδ εμαρεσ δαιΰ μδγηϊε ξδωμθεο αδτιλδ φαΰιϊ, μλο α-15 απεαξαψ 1889 δελψζδ αψζιμ λψτεαμιχδ τγψμιϊ ωπεγςδ μιξιν αλιπει δψτεαμιχδ διωπδ - ϊχετδ ωπξωλδ ςγ ωπϊ 1930 ελο πλϊαδ ηεχδ δξαερρϊ ςμ ηεχϊ ΰψφεϊ δαψιϊ. ξΰζ δδλψδ λψτεαμιχδ ςαψε ςμ αψζιμ ϊχετεϊ ΰψελεϊ ωμ ξδτλεϊ εξψιγεϊ, ωψχ ωπιν ξςθεϊ ωμ ωχθ ηεφφεϊ αιπιδο.
αϊηιμϊ δξΰδ δ-20 δημισ δχτδ ΰϊ δρελψ λξεφψ διιφεΰ δςιχψι ωμ αψζιμ. αωπϊ 1930 ςμδ μωμθεο αδτιλδ δπωιΰ ζ'θεμιε εψβΰρ. εψβΰρ ωμθ, αΰετο ψεγπι μςϊιν, ςγ μωπϊ 1945. αδπδβϊε μηξδ αψζιμ αξμηξϊ δςεμν δωπιιδ μφγ αςμεϊ δαψιϊ. ϊχετϊε ωμ εψβΰρ, διγεςδ αλιπει "δξγιπδ δηγωδ", διιϊδ ϊχετδ ωμ ϊιςεω ετιϊεη, ωδςαιψδ ΰϊ ξψλζ δλεαγ δλμλμι εδηαψϊι ξδΰεμιβψλιν ιφψπι δχτδ αρΰε τΰεμε εαξιπΰρ ζ'ψΰιρ μΰπωι δξςξγ δαιπεπι δηγω ωπεφψ αςψιν.
δτιλδ φαΰιϊ δγιηδ ΰϊ εψβΰρ αωπϊ 1945, εηεχδ γξεχψθιϊ δϊχαμδ α-1946. δϊχετδ ωαιο 1945 ε-1964 διιϊδ ϊχετδ ωμ ϊιςεω ετιϊεη, ΰκ βν ωμ ηερψ ιφιαεϊ ξγιπιϊ εξωαψ λμλμι. εψβΰρ (ωπαηψ μλδεπδ ωπιιδ αωπϊ 1950 εδηζιχ απωιΰεϊ ςγ μδϊΰαγεϊε αωπϊ 1954) πεϊψ γξεϊ ξψλζιϊ ατεμιθιχδ δαψζιμΰιϊ βν αωπεϊ δ-50, εΰσ μΰηψ ξεϊε.
αωπϊ 1956 δημιθ δπωιΰ ζ'ερμιπε χεαιφ'χ, μτϊεη ΰϊ ξψλζ δξγιπδ μδϊιιωαεϊ ξεΰφϊ. δεΰ δςαιψ ΰϊ αιψϊ δξγιπδ ξψιε γδ ζ'πιιψε ΰμ αψζιμιδ, ςιψ ηγωδ εξϊελππϊ, ωπαπϊδ αηαμ δρψθΰε, αωθη ξγιπϊ βειΰρ, εαωπϊ 1960 δτλδ ψωξιϊ μαιψϊ δξγιπδ. αξχαιμ δημδ πγιγδ ωμ ΰιλψιν ΰμ δΰζεψιν δξιεςψιν ωμ φτεο δξγιπδ. δωβϊ δΰγξεϊ αεφςδ ςμ ιγι αιψεΰ ωθηιν ςφεξιν ξιςψεϊ δςγ ωμ δΰξΰζεπΰρ. ϊδμικ ζδ ξςεψψ ηωωεϊ λαγιν μτβιςδ ηξεψδ αΰιλεϊ δΰεειψ ωμ λγεψ δΰψυ λεμε, ξΰηψ ειςψεϊ ΰμε αςμι ψιλεζ βαεδ ωμ ςφιν ξτιχι ηξφο.
δτιλδ φαΰιϊ δςμϊδ μωμθεο λϊ φαΰιϊ ωδωμιθδ ααψζιμ ξωθψ γιχθθεψδ φαΰιϊ αωπιν 1964 ςγ 1985. ξωθψ ζδ διδ ξαερρ ςμ δτψδ ωιθϊιϊ ωμ ζλειεϊ δΰγν. δτςιμεϊ δξτμβϊιϊ φεξφξδ μτςεμϊο ωμ ωϊι ξτμβεϊ, δΰηϊ αςγ δξωθψ δφαΰι, εδωπιιδ ξτμβϊ ΰετεζιφιδ, επςωε δργψιν μωξιψϊ "ξτμβϊ δξωθψ δφαΰι" ωλεπϊδ "ARENA", λξπφηϊ δςιχψιϊ αλμ ξςψλεϊ δαηιψεϊ. δπωιΰ μΰ παηψ, λι ΰν ξεπδ ξχψα ΰπωι δλϊ δφαΰιϊ. ϊχετδ ζε διιϊδ ϊχετδ ωμ τιϊεη λμλμι, ωμςϊιν βν λεπδ "δπρ δλμλμι", ΰκ ωχιςϊδ ωμ αψζιμ αξωαψ δπτθ ωμ ΰξφς ωπεϊ δ-70, ειφιψϊε ωμ ηεα ηιφεπι δεμκ εβεγμ, δαιΰδ μξωαψ λμλμι, ςξε πΰμφε ΰπωι δλϊ δφαΰιϊ μδϊξεγγ.
α-1985 δςαιψδ δλϊ ΰϊ δωμθεο μπωιΰ δπαηψ θπχψγε πεερ (ΰν λι πεερ ξϊ αθψν δημ αλδεπϊε). ξδμκ δγξεχψθιζφιδ εδδϊτϊηεϊ δεωμν ςν χαμϊ ηεχδ γξεχψθιϊ αωπϊ 1988. λιεν αψζιμ διπδ γξεχψθιδ τγψμιϊ. πωιΰδ δψΰωεο ωμ αψζιμ ωπαηψ αΰετο γξεχψθι ααηιψεϊ λμμιεϊ ειωιψεϊ μπωιΰεϊ διδ τψππγε χεμεψ γδ ξμε, ΰκ ωξε δελϊν ατψωιεϊ ωηιϊεϊ, εδεΰ δϊτθψ ξϊτχιγε αωπϊ 1992. ξΰζ αηιψϊε ωμθε ααψζιμ ΰπωι ξτμβεϊ διξιο εδξψλζ, ςγ μαηιψϊε ωμ μεΰιρ ΰιπριε γδ ριμαδ (δξλεπδ "μεμδ") ΰιω δωξΰμ. δξωθψ δγξεχψθι ααψζιμ ΰιπε ξφμιη μδϊξεγγ ςν δτςψιν δβγεμιν αιο ςωιψιν εςπιιν, εςν λπετιεϊ δτως δξωβωβεϊ αςψιν, γαψ δβεψν μδϊτψφειεϊ ΰμιξεϊ ξςϊ μςϊ. βν ωξε ωμ ριμαδ δελϊν ατψωιιϊ ωηιϊεϊ αωπϊ 2005, ΰωψ δαιΰδ μςψςεψ ξςξγε.
